Azken urteotan gure arbasoen jantzien balioa aldarrikatu dugu. Harrotasunez, ez harrokeria. Beren jantziak zainduz transmititzen zuten zirrara plazaratu nahi dugu.
Post honetan, Euskal Herriko emakume helduen jantzi-kutxa irekiko dugu, emakume euskaldunak eta haien testuingurua hobeto ezagutzeko. Gauza asko ikasten dira jantziak baloratzeko, zaintzeko eta errespetatzeko zuten modua behatuz. Horretarako, emakumeen jantzien goiko aldean jarriko dugu arreta.
1. JIPOIA
Euskal Herriko emakumeen janzkeran XVIII. mendetik aurrera hasi zen agertzen jipoia. Gazteek zein helduek erabiltzen zuten. Urteak aurrera joan ahala, jipoi motak aldatzen joan ziren. Askotan, jantzi osoarekin bat etortzeko erabiltzen zen, zapia edo gona bezalako jantziekin.
Gure lurraldean, gorputz osoa ondo estaltzen zuten jipoiak aurkitzea zen ohikoena, askotan barne-hagatxoen bidez, horrela, arropa azentuatzailerik eza konpentsatuz. Gainera, mahuka luzeak eskumuturreraino eramaten zituzten eta hegal motaren bat izateko aukerarekin.
Erabileraren eta eraman behar zuen pertsonaren arabera, juboi estiloa nabarmen alda zitekeen. Adibidez, gaztetxoentzat sinpleagoak izaten ziren, eskotearekin baina apaingarri edo floritura motarik gabe. Lihozko gerruntze moduko batez osatzen zuten, bularrari behar bezala eusteko. Emakume ezkonduen jipoiak, aldiz, lore xehetasunekin eta kolore bizi landuagoekin izaten ziren. Egiteko erabiltzen zituzten oihalak askotarikoak izan ziren, hala nola zetazkoak, kotoizkoak edo artilezkoak.
2. CHAMBRA
Modaren eragin berriek, oihal, kolore eta ehundura berriak gehituz, txanbrak gure arbasoen armairuetan sartzea ekarri zuten. Ezaugarri nagusietako bat mugikortasuna da. Janzten duen pertsonari askatasun handiago ematen dion jantzia da.
Bere aurrekoak ez bezala, txanbrak mahuka barietate handiagoa izan zitzakeen, behealdea estuagoa zen arren, goikoa hanpatuagoa izateko aukera zegoen. Luzerak ez zuen inoiz aldaka gainditzen, kanesua barne jarri zezaketen arren.
3. BLUSA
Blusak bira osoa ematen die goiko ataletako jantziei. Elementu modernoagoak dituen pieza bat da, eta garaiko jantzi-kutxetan sartzen da bertan geratzeko. Bere erabilera, eremu tradizionaleneko biztanle gazteenen artean ospetsu bihurtuz hasi zen.
Txanbrak bezala, funtsezko hainbat elementu gorde zituen, eskumuturrak estutuak zituen ere eta orokorrean, oso jantzi lasaia eta erosoa izaten zen.
4. ATORRA eta GERRUNTZEA
Atorra, liho lodian landutako barruko arropa luzea zen, izan ere, belaunetaraino ere iritsi zitekeen. Formari dagokionez, kanpai-itxurakoa zen orokorrean. Hala ere, ezaugarri desberdinen arabera, bakoitzak bere ikutua ematen zion atorrari. Aurretik, kaxa formako partzialki irekitako eskotea, karratua, borobildua, lepoa itxita, maga luzea, eskumuturrik ez edota guztiz kontrakoa, mauka zabalekin egiten ziren.
Atorraren soinean gerruntzea eta azpiko gona ipintzen zuten. Gure baserritarrek asko erabiltzen zuten gerruntzea. Lehen esan dugun bezala, gerruntzeak eta juboien barruan sartzen zituzten oihalak funtsezkoak ziren bularrari ondo eusteko.
Oro har, gerruntzea barruko jantzia zen, baina kanpotik ere eraman zezaketen. Diseinuari dagokionez, ohikoena kolore neutroagokoak izatea bazen ere, egia da kolore deigarriagoak ere izan zitezkeela. Jantzi honetarako oihalik ohikoena lihoa edo kotoia zen.
Gustatuko litzaizuke euskal jantzi tradizionalen mundua aztertzen jarraitzea?
Ez galdu gure sare sozialak (Instagram, Facebook, Twitter), horietan eduki esklusiboa aurkituko duzu eta gure albiste guztien berri izango duzu, hala nola tailerrak, ikastaroak, erakusketak... ezagutu #dotorejantzi familia!
